بهار و گل طرب انگیز گشت و توبه شکن
حافظ-غزل شماره 388
بهار و گل طرب انگیز گشت و توبه شکن
به شادی رخ گل بیخ غم ز دل برکن
رسید باد صبا غنچه در هواداری
ز خود برون شد و بر خود درید پیراهن
طریق صدق بیاموز از آب صافی دل
به راستی طلب آزادگی ز سرو چمن
ز دستبرد صبا گرد گل کُلاله نگر
شکنج گیسوی سنبل ببین به روی سمن
عروس غنچه رسید از حرم به طالع سعد
بعینه دل و دین می‌برد به وجه حسن
صفیر بلبل شوریده و نفیر هزار
برای وصل گل آمد برون ز بیت حزن
حدیث صحبت خوبان و جام باده بگو
به قول حافظ و فتویّ پیر صاحب فن
معنی و تفسیر بیت های نخستین:
۱. بهار و گل طرب انگیز گشت و توبه شکن / به شادی رخ گل بیخ غم ز دل برکن
حافظ در این بیت بیان می‌کند که بهار و گل، شادی‌آور و توبه‌شکن شده‌اند و از ما می‌خواهد که با شادی رخ گل، ریشه غم را از دل برکنیم. این بیت نشان‌دهنده تأثیر شادی‌بخش بهار و زیبایی گل بر روح انسان است.
۲. رسید باد صبا غنچه در هواداری / ز خود برون شد و بر خود درید پیراهن
حافظ در این بیت از باد صبا (باد بهاری) سخن می‌گوید که به غنچه‌ها رسیده و آنها را وادار به شکفتن کرده است. غنچه‌ها از خود بیرون آمده و پیراهن خود را پاره کرده‌اند. این بیت نشان‌دهنده شکوفایی طبیعت در بهار است.
۳. طریق صدق بیاموز از آب صافی دل / به راستی طلب آزادگی ز سرو چمن
حافظ در این بیت از ما می‌خواهد که راه صدق را از آب صاف دل بیاموزیم و آزادگی را از سرو چمن (نماد استواری و آزادی) طلب کنیم. این بیت نشان‌دهنده اهمیت صداقت و آزادگی در زندگی است.
۴. ز دستبرد صبا گرد گل کُلاله نگر / شکنج گیسوی سنبل ببین به روی سمن
حافظ در این بیت از ما می‌خواهد که به گرد گل (نماد زیبایی) و شکنج گیسوی سنبل (پیچ‌و‌تاب موی سنبل) بر روی سمن (گل سمن) نگاه کنیم. این بیت نشان‌دهنده زیبایی طبیعت در بهار است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی:
۵. عروس غنچه رسید از حرم به طالع سعد / بعینه دل و دین می‌برد به وجه حسن
حافظ در این بیت از عروس غنچه (غنچه‌ای که به گل تبدیل شده است) سخن می‌گوید که با طالع سعد (بخت خوب) از حرم (جایگاه مقدس) رسیده است و دل و دین را با زیبایی خود می‌رباید. این بیت نشان‌دهنده جذابیت و زیبایی گل است.
۶. صفیر بلبل شوریده و نفیر هزار / برای وصل گل آمد برون ز بیت حزن
حافظ در این بیت از بلبل شوریده (عاشق) سخن می‌گوید که با صفیر و نفیر خود برای وصال گل از بیت حزن (خانه غم) بیرون آمده است. این بیت نشان‌دهنده عشق بلبل به گل و تلاش برای وصال است.
۷. حدیث صحبت خوبان و جام باده بگو / به قول حافظ و فتویّ پیر صاحب فن
حافظ در این بیت از ما می‌خواهد که حدیث صحبت خوبان (معشوقان) و جام باده را بیان کنیم، به قول حافظ و فتوی پیر صاحب فن (استاد عرفان). این بیت نشان‌دهنده اهمیت عشق و شراب در زندگی و پیروی از راه عرفان است.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
