شنیدم بود در دامان راغی

پروین اعتصامی

مثنوی شماره 47

صید پریشان

شنیدم بود در دامان راغی

کهن برزیگری را، تازه باغی

به پاکی، چون بساط پاک بازان

به جانبخشی، چو مهر دلنوازان

به چشمه، ماهیان سرمست بازی

به سبزه، طائران در نغمه سازی

صفیر قمری و بانگ شباویز

زمانی دلکش و گاهی غم انگیز

به تاکستان شده، گنجشک خرسند

ز شیرین خوشه، خورده دانه ای چند

شده هر گوشه اش نظاره گاهی

ز هر سنگیش، روییده گیاهی

جداگانه به هر سو رنگ و تابی

به هر کنجی، مهی یا آفتابی

یکی پاکیزه رودی از بیابان

روان گشته به دامان گلستان

فروزنده چنان کز چرخ، انجم

گریزنده چنان کز دیو، مردم

چو جان، زآلودگیها پاک گشته

به آن پاکی، ندیم خاک گشته

شتابنده چو ایام جوانی

جوانی بخش هستی رایگانی

رونده روز و شب، اما نه اش جای

دونده همچنان، اما نه اش پای

چو چشم پاسبان، بیخواب مانده

چو گیسوی بتان، در تاب مانده

جهنده همچو برق، اما نه آتش

خروشنده چو رعد، اما نه سرکش

ز کوه آورده در دامن، بسی سنگ

چو یاقوت و زمرد، گونه گون رنگ

بهاری ابر، گوهر دانه میکرد

صبا، گیسوی سنبل شانه میکرد

نموده غنچه ی گل، خنده آهنگ

که در گلشن نشاید بود دلتنگ

گرفته تنگ، خیری نسترن را

که یکدل میتوان کردن دو تن را

به یک سو، ارغوان افروخته روی

ز ژاله بسته، مروارید بر موی

شکفته یاسمین از طیب اسحار

نهفته غنچه زیر برگ، رخسار

همه رنگ و صفا و جلوه و بوی

همه پاکیزه و شاداب نیکوی

سحرگاهی در آن فرخنده گلزار

شد از شوریدگی، مرغی گرفتار

دلش چون حبسگاهش غمگن و تنگ

غم‌انگیزش نوا و سوگ آهنگ

به زندان حوادث، هفته ها ماند

ز فصل بینوایی، نکته ها خواند

قفس آرامگاهی، تیره روزی

به آه آتشین، کاشانه سوزی

پرش پژمرده، از خونابه خوردن

تنش مسکین ز رنج دام بردن

نه هیچش الفتی با دانه و آب

نه هیچش انس با آسایش و خواب

که اندر بند بگرفتست آرام؟

کدامین عاقل آسوده است در دام؟

گران آید به کبکان و هزاران

گرفتاری به هنگام بهاران

بر او خندید مرغ صبحگاهی

که تا کی رخ نهفتن در سیاهی

من، ای شوریده، گشتم هر چمن را

شنیدم قصه ی هر انجمن را

گرفتم زلف سنبل را در آغوش

فضای لانه را کردم فراموش

سخن ها با صبا و ژاله گفتم

حکایت ها ز سرو و لاله گفتم

زمردگون شده هم جوی و هم جر

فراوان است آب و میوه ی تر

ریاحین در گلستان میهمانند

به کوه و دشت، مرغان نغمه خوانند

صلا زن همچو مرغان سحرگاه

که صبح زندگی شام است ناگاه

بگفت، ای دوست، ما را بیم جان است

کجا آسایش آزادگان است

تو سرمستی و ما صید پریشان

تو آزادی و ما در بند فرمان

فراخ این باغ و گل خوش آب و رنگست

گرفتاریم و بر ما عرصه تنگست

تو جز در بوستان، جولان نکردی

نظر چون من، بدین زندان نکردی

اثرهای غم و شادی، یکی نیست

گرفتاری و آزادی، یکی نیست

چه راحت بود در بی خانمانی

چه دارو داشت، درد ناتوانی

کی این روز سیه گردد دگرگون

چه تدبیرم برد زین حبس، بیرون

مرا جز اشک حسرت، ژاله ای نیست

به جز خونابه ی دل، لاله ای نیست

چه سود از جستن و گردن کشیدن

چمن را از شکاف و رخنه دیدن

کجا خواهم نهادن زین قفس پای

چه خواهم دید زین حصن غم افزای

چه خواهم خورد، غیر از دانه ی دام

چه خواهم بود، جز تیره سرانجام

چه خواهم داشت غیر از ناله و آه

چه خواهم کرد با این عمر کوتاه

چه خواهم خواند، غیر از نغمه ی غم

چه خواهم گفت با مهتاب و شبنم

چه گرد آورده ام، جز محنت و درد

چه خواهم برد، زی یاران ره آورد

در و بام قفس، بام و درم شد

پرم کندند و عریانی پرم شد

اگر در طرف گلشن، میهمانی است

برای طائرانِ بوستانی است

کسی کاین خانه را بنیاد بنهاد

مرا بست و شما را کرد آزاد

تو را بگشود پا و با همان دست

پر و بال مرا پیچاند و بشکست

تو را، هم نعمت و هم ناز دادند

مرا سوی قفس پرواز دادند